Prvi sastanak Crnogorsko – turske mješovite komisije

Trgovinski odnosi između Crne Gore i Turske utvrđeni su Sporazumom o slobodnoj trgovini koji je u primjeni od marta 2010. godine.  Članom 28  ovog Sporazuma predviđeno je osnivanje Mješovite komisije koja će pratiti implementaciju Sporazuma, pa je skladu sa tim u Podgorici 01.04.2013. godine održan prvi sastanak Crnogorsko-turske  mješovite komisije za implementaciju Sporazuma o slobodnoj trgovini između Crne Gore i Republike Turske.

Sporazum predstavlja osnovu za dalji razvoj i jačanje međusobne trgovinske razmjene  i prijateljskih odnosa u oblasti ekonomske saradnje.

U crnogorskoj delegaciji, pod vođstvom Ministarstva ekonomije, bili  su i predstavnici Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija, Uprave carina i Privredne komore Crne Gore, dok su u sastavu  turske delegacije  bili predstavnici Generalnog  direktorata za pridruživanje EU, Ministarstva poljoprivrede i hrane i  Ambasade Republike Turske u Crnoj Gori.

Teme sastanka su bile ekonomska situacija u Crnoj Gori i Republici Turskoj, razmjena informacija o bilateralnoj trgovini i ekonomskim odnosima sa Evropskom unijom i trećim zemaljama,  realizacija  Sporazuma o slobodnoj trgovini između Crne Gore i Republike Turske i pravilnik o radu Mješovite  komisije

Kroz razmjenu informacija o ekonomskoj situaciji zaključeno je da makroekonomski pokazatelji Crne Gore pokazuju pozitivne trendove. Podaci za 2012. godinu pokazuju da je neto priliv stranih direktnih investicija iznosio 453,6 mil. eura (u odnosu na 2011. porast od 16,6%), u čemu je Turska investirala oko 25. mil. eura odnosno 16,6% više nego u 2011.Takođe je konstatovano da Turska doživljava značajan ekonomski oporavak u poslednjoj deceniji, zbog finansijskih i fiskalnih reformi, koji su usvojeni kao odgovor na finansijsku krizu.

Uzimajući u obzir strukturu i potencijale privreda, naglašeno je da su se ekonomski odnosi dvije zemlje intenzivirali tokom poslednjih godina, ali takođe da postoji potreba za daljim povećanjem i diversifikacijom trgovina. Prema podacima MONSTAT-a uvoz iz Turske za poslednje tri godine je iznosio 28,1; 25,6 i 28,4 mil. €, a izvoz u Tursku je iznosio 4,9; 11,2 i 11,7 mil. €. U strukturi uvoza najzastupljeniji proizvodi iz Turske u 2012. bili su: plastika, električne mašine, vozila (osim željezničkih i drumskih vozila), odijeća i namještaj. Značajan pad uvoza roba iz Turske zabilježen je za proizvode, kao što su: povrće, različite vrste hrane, mineralna ulja, mliječni proizvodi i duvan. U Tursku su je Crna Gora najviše izvozila gvožđe, čelik, drvo, nameštaj, električne mašine i proizvode od plastike. Konstatovano je da se između Crne Gore i Turske ostvaruje stabilan i uravnotežen rast trgovine, i da je  trgovinski suficit koji je u korist Turske, iz godine u godinu sve manji.

Obje strane su prezentovale informacije o međunarodnom saradnji, kao i  o procesu pridruživanja EU.

Crna Gora je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanji sa EU  potpisala 15. oktobra 2007. On podrazumijeva potpunu liberalizaciju tržišnog pristupa za industrijske proizvode, kao i visok nivo liberalizacije za poljoprivredne proizvode. Pregovore o pristupanju sa EU Crna Gora je počela 29. juna 2012. Takođe, crnogorska strana naglasila je značaj evro-atlantskih integracija, kao osnovu političkog opredjeljenja zemlje, koji postaje ključni ekonomski okvir u kome je Crna Gora ostvaruje svoje ciljeve na putu obnavljanja privrednog rasta i razvoja zemlje. Crna Gora je postala 154. članica STO 29. aprila 2012. Od septembra 2012. godine su održani eksplanatorni i bilateralni pregovori za skoro sva poglavlja. Pored Sporazuma o slobodnoj trgovini sa Turskom i EU, Crna Gora primenjuje sporazume o slobodnoj trgovini sa CEFTA i EFTA zemljama, Ruskom Federacijom i Ukrajinom.

Turska je podnijela zahtjev za članstvo u EU 14. aprila 1987. godine, a tek je 1999. godine dobila status  kandidata. Od 31. decembra 1995. na snazi je Sporazum o carinskoj uniji između Turske i EU. Carinska unija sa EU је važan oslonac turske spoljno-trgovinske politike jer obuhvata  industrijske i prerađene poljoprivredne proizvode, dok su osnovni poljoprivredni proizvodi, zatim gvožđe i čelik  dio posebnog preferencijalnog aranžmana.
Sporazume o slobodnoj trgovini Turska ima sa: EFTA zemljama, Makedonijom, Hrvatskom, BiH, Albanijom, Srbijom, Crnom Gorom, Izraelom, Palestinom, Marokom, Tunisom, Еgiptom, Sirijom, Gruzijom, Čileom i Jordanom. Pregovori za zaključivanje sporazuma o slobodnoj trgovini su u toku sa Libanom i Mauricijusom. Sporazum Turska – Koreja će stupiti na snagu 1. маја 2013. godine.

Pri razmatranju sporazuma o slobodnoj trgovini između Crne Gore i Republike Turske, strane su se saglasile da je primjena sporazuma o slobodnoj trgovini doprinjela ekspanziji i diversifikaciji trgovinskih odnosa, ali i da je obim preferencijalnog režima poljoprivrednim proizvodima veoma ograničen i da ga treba redefinisati. U tom smislu, ugovorne strane su razgovarale o mogućnosti davanja dodatnih ustupaka za poljoprivredne proizvode na recipročnoj osnovi.

Turska strana je tražila liberalizaciju za sireve, agrume – svježe ili suve, proizvode na bazi šećera (uključujući bijelu čokoladu) bez kakaoa, zatim za čokoladu i ostale prehrambene proizvode koji sadrže kakao, proizvode na bazi žitarica i skroba, proizvode od voća i povrća, kao i voćne sokovi i proizvode iz 21. glave carinske tarife – razni proizvodi za ishranu, gdje spadaju sosevi, ekstrakti, esencije, začini i ostalo.

Crnogorska strana je tražila koncesije kroz odobravanje kvota sa sniženom carinskom stopom za ovčije i goveđe meso, sušene i dimljene mesne proizvode, suhomesnate proizvode, kao i dodatne koncesije za vino kroz  odobravanje 0-te stope za ranije odobrenu kvotu. S obzirom na status Crne Gore kod Svjetske organizacije za zdravlje životinja (OIE) kao “zemlje  nepoznatog rizika”, Turska strana je predložila da  se o preferencijalnom pristupu tržišta mesnih proizvoda  pregovara nakon promjene statusa Crne Gore kod OIE-a. Dogovoreno je da crnogorska strana dostavi proširenu listu zahtjeva i obuhvati veći broj proizvoda za koje traži koncesije.Tokom pregovra turska strana je izrazila spremnost da odobri dodatne koncesije za vino, ali je odobaravnja dodatne koncesije uz uslov odobravanja novih koncesija za tursku stranu.

Sa sastanka je zaključeno da postoji obostrani interes za unapređenje saradnje u oblasti standardizacije, ocijene  usaglašenosti i metrologije, kao i da ima prostora za tehničku saradnju u oblasti poljoprivrede, kao što su proizvodnja maslinovog ulja, ribe, akvakulture i stočarstva.

Privredna komora CG